GEZİCİ KÜTÜPHANE

Merkez ve semt kütüphanelerinin hizmet alanları dışında şehrin uzak yerlerinde oturan, köy ve kasabalarda öncelikle okuma ve satın alma olanağı olmayan, kütüphanelere gelme imkânı olmayan vatandaşların oturdukları yerleşme yerlerine taşıtlarla kütüphane hizmeti götürmeyi amaçlar. Kitapları vatandaşın ayağına götürme hizmeti olup bir nevi mobil kütüphane hizmeti de denebilir. Gezici kütüphane, belirli zaman aralıklarıyla, belli süreler için ve önceden belirlenmiş duraklara hizmet verir. Önceleri canlı hayvanlarla başlatılan bu hizmet, daha sonra motorlu araçlarla devam etmiş, günümüzde ise çağımıza uygun bir şekilde bilgi teknolojileri ile donatılmıştır.       Gezici Kütüphaneler içinde bulunduğumuz yüzyılın getirdiği bir yenilik değildir. Gezici Kütüphane hizmeti 19. Yüzyılda denenmeye başlanmış, 20. Yüzyılda geliştirilmiştir. Özellikle Amerika Birleşik Devletlerinde diğer ülkelerden daha önce modern anlamda gelişme imkânı bulmuştur. ABD özgürlüğünü kazandıktan sonra bir iç savaş dışında başka harp görmediğinden dolayı, sosyal kurumlarını geliştirme imkânları olmuştur. İngiltere dışında diğer ülkelerde gezici kütüphanelerin yaygınlaşması daha çok ikinci dünya savaşından sonra gerçekleşebilmiştir. Mustafa GÜZELGÖZ ve Eşekli Kütüphane      Türkiye’de gezici kütüphanelerin bizim koşullarımıza göre harekete geçilmesini Mustafa GÜZELGÖZ’ e borçluyuz. Mustafa Güzelgöz, 23 yaşında genç bir kütüphane memuru olarak “Ürgüp Tahsin Ağa Kütüphanesi”ne atanır, Yalnızca kitapların bekçiliğini yapmak değil, onları birilerine okutma derdine düşer. Güzelgöz göreve başlar ama bu tek odalı kütüphaneye gelen-giden yoktur. “Madem onlar gelmiyor, ben ayaklarına gideyim” der ve benzeri yapılmamış bir şeyi aklına koyar. Sonradan adına “Ürgüp Sistemi” denen üç eşek, üç katır, iki atla köy köy kitap dağıtma işine başlar. Her şeyi planlar, Bakanlıktan kadro bile ister, 200 TL’lik kadro için işe alınacak kişinin en az ilkokul mezunu olmasını ve eşeği olması şartını arar. Velhasıl olumlu cevabı alan Güzelgöz, köylere kitabı götürecek olan eşekler için sandıklar yaptırır ve her biri 90-100 adet kitap olan iki sandığı eşeğin semerine yerleştirir ve yollara düşer.             İşte bu kadrolu merkepler sırtında sayıları yirmiyi aşan köylere kitap ulaştıran Güzelgöz’e önce gülünür, sonra şaşırılır ama olsun, bu çok önemli bir iştir. Adı çok geçmeden “Eşekli Kütüphaneci”ye çıkar. Köylüler okudukları kitapları, on beş gün sonra eşekli kütüphaneci tekrar geldiğinde iade ederler ve yenisini alırlar. Köy erkeklerinin yoğun ilgisine karşı kadınlar biraza çekimser kalır, zira erkeklerin olduğu mahallelere gelmekten çekinirler. Çok geçmeden Güzelgöz bunun da bir çözümünü bulur, kütüphanelere dikiş makineleri alarak kadınların kütüphaneye çekmeyi hedefler. Bunun üzerine Zenith ve Singer firmalarına birer mektup yazarak reklamlarını da yapacağını belirterek her kitaplığa birer dikiş makinesi ister. Çok geçmeden bir Singer, dokuz tane de Zenith marka dikiş makinesi yollanır. Velhasıl kütüphanenin tatil olduğu salı günleri artık sadece kadınlara açıktır.            21 Kasım 1963 tarihinde uluslararası bir yarışma düzenlenir. Devlet Planlama Teşkilatına ulaşan haber üzerine yetkililer, Güzelgöz’ün yaptığı çalışmaları düşünerek yarışmaya onun katılmasına karar verir. 77 ülke arasından Türkiye adayı Mustafa Güzelgöz birinci olarak ilan edilir ve Güzelgöz’e 1963 yılında “Amerikan Barış Gönüllüleri Derneği’nin İnsanlığa Hizmet Ödülü” öldürülen ABD Devlet Başkanı John Kennedy tarafından verilir. Amerikalı bir yardım kuruluşu Ürgüp ve çevresinde yapılan çalışmaları yakından takip eder ve çalışmaları çok sempatik bulur. Modern bir vasıtayla gezici kütüphane çalışmaları gerçekleşsin diye 1960 model yeni bir cip hediye edilir. Hediye edilen cip sayesinde ulaşımı ciple rahat olabilecek köylere gidilir. Aynı zamanda eşek, katır ve atlarla yapılan gezici  kütüphane çalışmaları da devam eder. 17 Şubat 2005 tarihinde ise Eşekli Kütüphaneci 84 yaşında aramızdan ayrılır.