ERGENLİK ÇAĞI ve İNTİHAR EYLEMİ

Son yıllarda özellikle genç intiharlarında ki artış dikkat çekerken sebepleri üzerine, Uzman Klinik Psikolog Zeynep Ebrar Dumlupınar Eser’in önemsediğimiz yazısını siz okuyucularımızla paylaşıyoruz. "Ergenlik, çocuklukla yetişkin olma hali arasında kendine ne olduğunu anlama yolculuğudur. Hiçbir dönemde duygular bu dönemde olduğundan daha inişli çıkışlı değildir insan hayatında. Bilinenin aksine ergenlikte sadece hormonlar değişmez, beyinde de 2 yaşından sonra olan en büyük budama gerçekleşir. Kullanılmayan nöronlar budanır. Daniel Siegel ergenlikte olan beyin değişimini eşyalarla dolu bir evde tüm eşyaların odalarını değiştirmeye benzetir. Gelin karmaşayı kaosu siz düşünün. Beynin prefrontal korteks (ön beyin) dediğimiz bölgesi, mantıklı düşünme, analiz etme, problem çözme konusunda yürütücü işlevlere sahiptir ve bu bölge insanoğlunda 22 yaşlarına kadar gelişmez. Beyinde oluşan bu çabaya bir de hormon değişiklikleri eklenir ve ergen birey yetişkin olmakla çocuk olmak arasında duyarlı ve kırılgan haliyle var olmaya çalışır. Eleştiriye karşı duyarlıdırlar, reddedildiklerinde çok çaresiz hissederler, tüm duyguları yoğun yaşarlar ve bol bol ebeveyne karşı çıkarlar. Bu onların ayrışıp sağlıklı birey olabilmeleri için oldukça sağlıklıdır. Fakat isyan etseler de hala ebeveynlerine ihtiyaçları vardır. Onlardan takdir görmek ve onay almak gençler için hayati önem taşır. Prefrontal korteksin henüz gelişmemiş olması nedeniyle risk alma ve haz ilkesine bağlı yaşama durumları yoğundur ve kendilerini kanıtlamak, bir yere ait olmak için çok çaba gösterirler. İnişlerin ve çıkışların çok yoğun yaşandığı bu dönemde kendini regüle etme becerisi ve tolerans penceresi dar olan bir genç yoğun üzüntüye, utanca ve çaresizliğe düşebilir. Ölmek dışında başka yol yok çaresizliği yaşayabilir, tek çözüm; ortadan kaybolmak yani intihar gibi gelebilir. Bir Ergenin İntiharı Düşündüğünü Ailesi Nasıl Anlar? Sözel veya davranışsal yollarla çevresine, arkadaşlarına, ailesine veya sosyal medya paylaşımlarında “Devam etmek istemiyorum” “Yaşamaktan bıktım” “Ölmek istiyorum” “Keşke hayatım bitse artık” gibi cümlelerle ifade eder. Yaşamdan bir amacının olmadığını belirtmesi, ileriye dönük istek, hayal ve hedeflerinin olmaması, aile ve arkadaşlarından uzaklaşması, sürekli kaygılı/gergin bir ruh halinde olması, uykularında ve iştahında düzensizliklerin olması, umutsuz ve mutsuz görünmesi ailesi ve çevresindekiler için uyarıcı olmalıdır. İntihar üç aşamalıdır; intihar düşüncesi, intihar girişimi ve intihar sonucu olarak ölüm. Araştırmalara göre intihar eylemini gerçekleştirecek olan kişi bu eylemden 24 saat önce bir yakınına bu niyetinden bahseder. Dolayısıyla bir ergenin intihar hakkındaki söylemleri ciddiye alınmalı, gülünüp geçilmemelidir. İntihar Hakkında Doğru Bildiğimiz Yanlışlar İntihar aniden olur, önceden anlaşılmaz. Doğrusu; Her intihar planlıdır, aniden gelişmez. Bir kişi intihar etmeye kararlıysa kimse engel olamaz. Doğrusu; güvendiği bir yetişkin ve uzman desteği kişiyi intihar girişiminden vaz geçirir. Sadece psikozda olan hastalar intihar eder. İntihardan sıkça söz eden, tehdit eden kişiler bu eylemi gerçekleştirmezler.   İntihar Eylemini Doğurma Olasılığını Arttıran Durumlar Geçmişte şiddet içeren davranışlar. İntihar girişimi/tehdidi/planı Depresif ruh hali ve birden çok depresif belirti  Aile içi fiziksel/duygusal şiddet, ihmal ve istismar Ailede istismara/şiddete tanıklık etmiş olma Hayvanlara kötü davranma, küçüklerini ve akranlarını aşağılama veya aşağılanma, saldırgan davranma Konuşmalarında, izlediği filmlerde veya okuduğu kitaplarda ölüm içerikli konulara yoğun odaklanması İntihardan ve ölümden sık sık söz etme, yaşama hevesinin olmadığını söyleme, geleceğe dair karamsar olma Bilgisayar oyunlarında şiddet teması ile yoğun ilgilenme Sosyal medya uygulamalarında (özellikle tiktok) şiddet içerikli challangeleri özendirici hesapları ısrarla takip ediyor olma ve o hesapların kendisinden istenileni yapma Duygusal dışavurumunda yoğun ağlamalar ya da tamamen donuklaşma, disossiye hal Depresyon/mani/ psikoz yaşıyor olma Alkol/uyuşturucu kullanımı Kendi için değerli olan eşyaları hatıra olarak başkalarına veriyorsa Sosyal ortamlardan ve ailesinden geri çekilme, uzaklaşma Depresyonun yanında eş zamanlı olarak dürtü kontrol bozukluğu, duygulanım bozukluğu gibi psikiyatrik hastalığı bulunan çocuklarda da intihar riski yüksektir. Uzman Desteğine Başvurmak Sık sık birine ya da başkasına zarar vermek istediğini ifade ediyorsa Kendisine veya başkasına zarar veriyorsa Kendisini öldürmekle ilgili tehditlerde bulunuyorsa Duygulanımı ani değişiyorsa ve depresif belirtiler gösteriyorsa İntihar edeceğinden şüphelendiğiniz bir ergen çocuğunuz varsa muhakkak psikiyatrik değerlendirmesini alın. Depresyon ve intihar düşünceleri tedavi edilebilir bir durumdur, göz ardı etmeyin. Onunla sık sık konuşun. Halk arasında bilinenin aksine intihar düşüncesi olmayan bir çocuk ile intihar hakkında konuşuyor olmak intihar riskini arttıran bir etken değildir. İntihar, ölüm, zarar verme düşüncesi olup olmadığını çocuğunuzu yargılamadan keşfetmeye çalışmalısınız. Ona eleştirel düşünme becerisi kazandırmayı amaçlamasınız. Hayatla ilgili endişeleri neler, nasıl hissediyor, geleceği düşündüğü zaman neler geliyor aklına, neyin farklı olmasını dilerdi, sizden istekleri nedir gibi sorular sorun ve ilişkinizi güçlendirmeye odaklanın. Verdiği her cevabı dikkatle dinleyin ve gerçekten anlamaya çalışın. Önemsenmediğini ve dinlenmediğini bir çocuk hemen fark eder. Ona önem verdiğinizi ve ilişkiniz için çabalamaya hazır olduğunuzu ona gösterin. Dinlemek, sadece dinlemektir. Nasihat vermeye kalkmayın. Onu anladığınızı ve çözüm için her zaman yanında olduğunuzu söylemeniz bir ergen için çok şey ifade eder. Yaşadığı ve size anlattığı şeyler yetişkin dünyasında size küçük görünse de onun minik dünyasında ne kadar büyük bir dert olduğunu lütfen fark edin. Bu sorunların onun dünyasındaki anlamını kavramaya çalışın. Onu anlamak noktasında olan samimiyetinize güvenmesini sağlayın. Ancak onu anlamaya çalışırsanız yardımcı olabilirsiniz ve önemli bir adımı tamamlamış olursunuz. Sakin olun ve muhakkak uzman desteği alın, destek almaktan çekinmeyin. Uzman Klinik Psikolog Zeynep Ebrar Dumlupınar Eser